ગુજરાતના યોગ અને નેચરોપથી ક્ષેત્ર પર અસ્તિત્વનું સંકટ : INYGMA ગુજરાત ચેપ્ટર દ્વારા તાત્કાલિક નીતિ સુધારણાની માંગ

વડોદરા,નવેમ્બર 2025 : ઇન્ડિયન નેચરોપથી એન્ડ યોગ ગ્રેજ્યુએટ્સ’ મેડિકલ એસોસિએશન (INYGMA), ગુજરાત ચેપ્ટરે આજે રાજ્ય સરકારના નીતિ વિષયક નિર્ણયો પર ગંભીર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે, જેના કારણે ગુજરાતમાં માન્યતા પ્રાપ્ત યોગ અને નેચરોપથી (BNYS) તબીબી પ્રણાલી ગંભીર જોખમમાં મુકાઈ ગઈ છે.

INYGMA ના લીડર્સ- ડૉ. યશકુમાર દોડેજા, ડૉ. કેરસી દેસાઈ, ડૉ. પિનાકી અમીન અને ડૉ. દેવાંગ કારિયા એ સમજાવ્યું કે આનું મૂળ કારણ રાજ્યના ક્લિનિકલ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ્સ (Clinical Establishments) ફ્રેમવર્કમાંથી યોગ અને નેચરોપથીને દૂર કરવું અને સંબંધિત વહીવટી નિષ્ફળતાઓ છે. આ કાર્યવાહી સીધી રીતે રાષ્ટ્રીય નીતિનો વિરોધાભાસ કરે છે અને દર્દીઓ, સંસ્થાઓ અને લાયકાત ધરાવતા તબીબી વ્યાવસાયિકો માટે હાનિકારક પરિણામો લાવી છે.

INYGMA ના ;નેશનલ ટ્રેઝરર ડો. યશકુમાર દોડેજાએ જણાવ્યું હતું કે, “ગુજરાત દ્વારા રાજ્યના CEA માંથી યોગ અને નેચરોપથીને બાકાત રાખવું એ એક નીતિ વિષયક ભૂલ છે જે રાષ્ટ્રીય કાયદાનો વિરોધાભાસ કરે છે અને કાયદેસરની તબીબી પ્રણાલીનો નાશ થવાનું જોખમ ઊભું કરે છે. GST ના દરોડા એ તાત્કાલિક અને ખતરનાક પરિણામ છે, તેઓ રાજ્યમાં BNYS ની પ્રેક્ટિસ, દર્દીઓની સલામતી અને ભાવિને જોખમમાં મૂકે છે.”

યોગ અને નેચરોપથી એ કેન્દ્રીય CEA અધિનિયમ ૨૦૧૦ હેઠળ રાષ્ટ્રીય સ્તરે માન્યતા પ્રાપ્ત તબીબી પ્રણાલી છે, અને AYUSH વિભાગની ૨૦૦૬ ની માર્ગદર્શિકા નેચરોપથી ચિકિત્સકોની નોંધણી અને સંસ્થાઓની માન્યતા માટે માળખું પૂરું પાડે છે. જોકે, ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૫ માં, ગુજરાત દ્વારા તેના રાજ્ય-સ્તરના ક્લિનિકલ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ એક્ટ (CEA) માંથી યોગ અને નેચરોપથીને દૂર કરવામાં આવ્યું, જે આવું કરનાર ગુજરાત એકમાત્ર રાજ્ય બન્યું. આ નીતિ વિષયક ફેરફારને કારણે જુલાઈ 2025 થી, ગુજરાતમાં યોગ અને નેચરોપથીની હોસ્પિટલો અને કેન્દ્રોને GST ના સમન્સ અને દરોડાનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. આનું કારણ એ છે કે ઔપચારિક રીતે “ક્લિનિકલ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ” તરીકે માન્યતા ન મળવાને કારણે આરોગ્યસંભાળ સેવાઓ માટે GST મુક્તિ નકારવામાં આવી રહી છે.

વધુમાં, શિક્ષણ અને નોંધણીનું ગંભીર સંકટ છે, કારણ કે જુલાઈ ૨૦૨૧ નો સરકારી ઠરાવ (GR) BNYS નોંધણીની પાત્રતાને મર્યાદિત કરે છે. આનાથી MPIYNER (ગુજરાત આયુર્વેદ યુનિવર્સિટી સાથે જોડાયેલ) સહિત બહુવિધ સંસ્થાઓના સ્નાતકો અને અન્ય રાજ્યના BNYS સ્નાતકોની ગુજરાતમાં નોંધણી અટકી ગઈ છે, અને નવી BNYS કોલેજો શરૂ કરવાની પણ પરવાનગી મળતી નથી. આ જાહેર ક્ષેત્રની અવગણના ને કારણે રાજ્યમાં 150 થી વધુ નોંધાયેલા BNYS ડોકટરો હોવા છતાં, ગુજરાતની AYUSH હોસ્પિટલોમાં એક પણ BNYS ચિકિત્સકની નિમણૂક કરવામાં આવી નથી, જ્યારે તમિલનાડુ, કર્ણાટક અને રાજસ્થાન જેવા અન્ય રાજ્યો સક્રિયપણે BNYS ડોકટરોની ભરતી કરે છે અને કેન્દ્રીય AYUSH યોજનાઓનો ઉપયોગ કરે છે. આ સમસ્યાઓનું એક મુખ્ય કારણ ગુજરાત સરકારના AYUSH નિર્દેશાલય / આરોગ્ય વિભાગમાં લાયકાત ધરાવતા BNYS ચિકિત્સકોનું કોઈ પ્રતિનિધિત્વ ન હોવું છે, જે નીતિ વિષયક ભૂલોનું કારણ બને છે.

INYGMA ગુજરાત ચેપ્ટર દ્વારા તાત્કાલિક ધોરણે પાંચ મુખ્ય નીતિગત સુધારાઓની માંગ કરવામાં આવી છે. તેમની પ્રથમ અને સૌથી મહત્વની માંગ એ છે કે ગુજરાત ક્લિનિકલ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ એક્ટ (CEA) માંથી યોગ અને નેચરોપથી (BNYS) ને દૂર કરવાના નિર્ણયને તાત્કાલિક રદ કરીને BNYS ને ફરીથી શામેલ કરવું. CEA માં પુનઃસમાવેશ થયા પછી, તેમની બીજી માંગણી એ છે કે BNYS ક્લિનિકલ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ્સ સામે GST સમન્સ/દરોડા બંધ કરવા અને તેમની GST-મુક્ત (GST-exempt) સ્થિતિની પુષ્ટિ કરવા માટે સત્તાવાર સૂચનાઓ જારી કરવી. શિક્ષણ અને નોંધણીના સંકટને દૂર કરવા માટે, GR ૨૦૨૧ માં સુધારો કરવો જોઈએ જેથી MPIYNER સ્નાતકો સહિત રાજ્યના તમામ પાત્ર BNYS સ્નાતકોને નોંધણી (Registration) મળી શકે અને રાજ્યમાં નવી BNYS કોલેજોની મંજૂરી મળી શકે. જાહેર આરોગ્ય ક્ષેત્રમાં BNYS ડોકટરોને સ્થાન આપવા માટે, રાજ્યભરની AYUSH હોસ્પિટલો અને જાહેર આરોગ્ય સુવિધાઓમાં BNYS ચિકિત્સકોની ભરતી શરૂ કરવાની માંગ પણ કરવામાં આવી છે. અંતે, નીતિ વિષયક નિર્ણયોમાં નિષ્ણાત પ્રતિનિધિત્વ સુનિશ્ચિત કરવા માટે, ગુજરાત સરકારના AYUSH નિર્દેશાલય / આરોગ્ય વિભાગમાં લાયકાત ધરાવતા BNYS ચિકિત્સકોની નિમણૂક કરવા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.